Tomasz Morus
Tomasz More (ang. Thomas More /ˈtɒməs ˈmɔː/) lub Morus (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) –angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów i kanclerz królewski, tercjarz franciszkański (OFS), męczennik chrześcijański czczony przez anglikanów, święty Kościoła katolickiego.
Biografia
Młodość i kariera
Thomas More urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Choć interesowały go nauki humanistyczne, które studiował w Oksfordzie, ojciec (londyński sędzia) skłonił go, by je przerwał i podjął studia prawnicze. Przez cztery lata mieszkał u londyńskich kartuzów. Porzuciwszy życie zakonne, został świeckim tercjarzem franciszkańskim i wkrótce założył rodzinę. Jego żona, Jane Colt, urodziła czwórkę dzieci, niestety wcześnie zmarła. Jego drugą żoną była Alicja Middleten.
Po ukończeniu studiów, mając 23 lata, został najpierw biegłym i uznanym adwokatem, a następnie (w wieku 26 lat) posłem do parlamentu w czasach panowania Henryka VII.
Narażając się jako poseł królowi Henrykowi VII w 1504, wycofał się z życia politycznego i udał się do Europy. Dał się tam poznać jako humanista i pisarz. Przebywał na uniwersytetach w Lowanium (Leuven) i Paryżu.
Od 1517, już po śmierci Henryka VII (zm. 1509), Tomasz powrócił do działalności publicznej - był dyplomatą i doradcą królewskim Henryka VIII. Otrzymał tytuł szlachecki i został członkiem Izby Lordów. W 1520 był jej skarbnikiem a w 1523 przewodniczącym[3]. W latach 1529–1532 był kanclerzem Anglii.
Tomasz był przyjacielem Erazma z Rotterdamu, który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty. Później stosunki między nimi się ochłodziły, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.
Rozwód Henryka VIII
Kanclerz Thomas Wolsey, arcybiskup Yorku, nie zdołał doprowadzić do rozwodu i unieważnienia małżeństwa, o które zabiegał Henryk VIII i był zmuszony zrezygnować z urzędu w roku 1529. Henryk mianował More'a jego następcą, gdyż najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z jego poglądów. Jako człowiek religijny oraz dobrze obeznany z prawem kościelnym – More uważał, że unieważnienie małżeństwa leży w gestii jurysdykcji papieskiej.
Ponieważ papież Klemens VII był zdecydowanie przeciwny rozwodowi króla, Henryk mianował się głową Kościoła Anglii. Tylko duchowni musieli złożyć przysięgę supremacji, w której deklarowali, że król stanowi głowę Kościoła. More, jako człowiek świecki, nie musiałby jej składać, lecz wolał zrzec się urzędu kanclerza 16 maja 1532 roku, niż kontynuować służbę u króla. Początkowo udało mu się uniknąć sprawy o zdradę stanu, ale w roku 1534 parlament uchwalił ustawę o sukcesji, która zawierała przysięgę, wymagającą uznania ewentualnych dzieci Henryka i Anny Boleyn za prawowitych potomków oraz odrzucenia „wszelkiej obcej zwierzchności, księcia czy monarchy”.
Śmierć
Podobnie jak przysięga supremacji, obowiązywała ona nie wszystkich obywateli, tylko tych, których specjalnie zawezwano, to znaczy piastujących urzędy państwowe oraz podejrzanych o zdradę. W kwietniu 1535 roku More został poproszony o złożenie tej przysięgi, a kiedy odmówił, uwięziono go w Tower of London, gdzie nadal pisał. Konsekwentnie milczał, co zgodnie z prawem uważane było za zgodę bez krzywoprzysięstwa.
Został osądzony, skazany i ścięty na Tower Hill w dniu 6 lipca. Ostatnie jego słowa to „Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga”. Jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim przez miesiąc, potem odzyskała ją jego córka, Margaret Roper.
Poglądy i dzieła
Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516) przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów Morusa, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę tejże Europy.
Tomasz More stworzył wizję idealnego państwa i systemu społecznego, którą opisał w Utopii. Nie uznał legalności małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony – Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła w Anglii, za co został skazany na ścięcie.
Jedną z cech charakterystycznych dzieł Tomasza jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem) lub stylizacji. Ponadto, More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia – z przyczyn, wyjaśnionych poniżej – co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.
More był również autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował reformatorów religijnych, od Williama Tyndale, Christophera St. Germaina po Marcina Lutra. Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów.
Krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów, brak dbałości o lud i psucie monety.
